Mulheres

*Mulheres*

Zo wordt ik voor vertrek door medeantropologen die vaak in Brazilië zijn geweest gewaarschuwd. Bolsonaro is vanaf januari 2019 president van Brazilië en staat bekend om zijn extreem rechtse politieke visie. Er zouden wel eens protesten aan de gang kunnen zijn. De kranten geven me gelijk. Woorden als homofoob, racistisch, pro-wapens, en seksistisch worden er achter de naam van de nieuwe president geplakt.

Terwijl de vierde golf van feminisme aan het opkomen is, waar ik veel van mee krijg in mijn omgeving, ben ik niet bewust van plan op zoek te gaan naar hoe vrouwen zich in Brazilië bewegen. Toch vraag ik me af of ik iets van de ideeën van de nieuwe president ga merken en hoe het zal zijn om als vrouw alleen over straat te lopen. Het is toch de meerderheid die op Bolsonaro heeft gestemd waardoor het er niet op lijkt dat er veel gelijkheid tussen de sexen of, in andere woorden, feminisme te vinden is. En ik weet het, van een ander continent zonder informatie van de mensen uit het desbetreffende land weet men niet de redenen waarom ze op deze president hebben gestemd. Maar de Westerse linkse kranten berichten blijven toch in mijn achterhoofd hangen.

Aangekomen in Sao Paolo is er een groot verlangen om de eerste dag te ontbijten op een online gevonden markt. Maar dat is moeilijk in deze miljoenenstad met zijn begrijpelijk maar gigantisch metronetwerk. Een kaart van de stad valt in de buurt Vila Madalena niet te vinden. Jawel, verdwaald. De metromedewerkers spreken geen Engels en niemand weet wat iemand weet. Al snel stappen Milena en Guilherme op mij en mijn reisgenoot Daniel af en vragen of ze ons kunnen helpen. “O, ik geef hem toch een tour, hij komt uit Rio, we brengen jullie wel naar de markt” en zo banen we ons gevieren door de stad. Milena vertelt ons dat zij en Guilherme elkaar nu voor het eerst in het echt zien. Ze hebben elkaar ontmoet via facebook in een LGBTQ groep (als je niet weet wat dit is, zoek het snel op, het is 2019). Het verwondert mij toch hoe open hierover gepraat wordt. Terwijl we over de markt lopen en verschillende genetisch gekruiste fruitsoorten proeven vertel Milena mij ook dat Brazilië in de top 3 staat van landen die slecht zijn voor vrouwen om in te leven. Ik vergeet helaas te vragen hoe ze zoiets meten. Het is bewonderenswaardig hoe fel deze twee Brazilianen hun mening durven te uiten en ook laten zien dat ze bang zijn voor wat er nu gaat komen.

En het blijft niet bij deze feministische uiting. Wat je magisch veel kan doen in Rio de Janeiro is klimmen. Het is alsof het land waar de stad op is gebouwd gekneed is als deeg door reuzenhanden. Aan beide uiteinde van de populaire stranden Copacabana en Ipanema pieken opeens twee 900 meter hoge bergen uit de grond. De klimgemeenschap is klein en hecht verbonden merken we na 2 dagen klimmen op de bekende suikerberg. Tijdens een klimtocht bedankt Daniel een mede-klimster voor het het wijzen van de gezochte klimroute enthousiast met “Thanks man!”. De klimster roept al weglopend en verbeterend “Thanks woman!” terug. In Minas Gerais kom ik tijdens het klimmen ook een vrouw tegen die een Instagram voor klimmende vrouwen onderhoudt  (ja ik sta er ook op), om het beeld van sportende vrouwen te verspreiden. Het lijken misschien kleinigheden maar ik ben telkens weer blij verrast dat er gezocht wordt naar de verschillende stemmen van vrouwen en hoe die hoorbaar te maken.

Er gebeurt tijdens Carnaval ook van alles rondom seksualiteit en gelijkheid. Daar maken we van alles in mee. We vierden namelijk Carnaval feestelijk mee in Parati in de oude koloniale kuststreek tussen Sao Paulo en Rio de Janeiro in. We liepen achter bloco’s (een wagen met muziek) aan en deden ons best om ons te camoufleren door te proberen mee te zingen met de Braziliaanse muziek. Langzaam begon het mij in de stoet te dagen dat veel, opvallend veel, mannen verkleed waren als “vrouw”. En niet als bekende vrouwen. Meer als stereotyperend ‘feminien’  met roze rokjes en glitter of in kostuums die tussen stereotyperend jong meisje en seksueel uitdagende stripper schommelde. Ik heb in Parati geen vrouw verkleed gezien als “man”. De vrouwen zagen er vaak precies zo uit als de mannen die feminien verkleed waren. Meerdere personen heb ik gevraagd naar een verklaring. “Geen idee” en “dat is al lang zo” als antwoorden lijken er op te duiden dat het hier om een oude traditie gaat. Na carnaval in Parati arriveerden we in Rio de Janeiro waar carnaval nog een paar dagen langer door ging dan de 5 “officiële” carnavalsdagen. De bloco waar wij in terecht kwamen werd overheerst door heftig dansende en zoenende mannen. Zoveel (seksuele) vrijheid heb ik in Nederland op die paar gayfeesten die ik heb bezocht nog niet gezien, hoewel daar wel zoenende vrouwen te zien waren.  Later zocht ik ook naar Braziliaanse muziek van deze tijd en stuitte op deze videoclip waar twee mannen waarvan 1 feminien gekleed elkaar zoenen. Ik was weer totaal verbaasd van deze openheid.

Een echte conclusie durf ik niet te trekken vanuit deze ervaringen. Het lijkt er op dat vrouwen een bepaalde rol hebben die ze moeten vervullen en mannen die op bepaalde momenten mogen doorbreken. Dit alles in nog zeer stereotype categorieën. En hoewel er tijdens mijn reis kleine uitingen van gelijkheid en feminisme op mijn pad kwamen ben ik heel benieuwd hoe die vorm krijgen in een land waar traditie en sterke culturele rollen nog net zo zichtbaar zijn. De realiteit van de nieuwe president zal het niet makkelijker maken maar feminisme vindt middels de voordelen van globalisering (moeilijk soms om die te zien!) langzaam ook zijn weg in Brazilië.